Сергей Давидович - Замалёўкi (на белорусском языке)

Мiшка збянтэжыўся яшчэ больш i ляпнуў:

- Што я?! Шкада Маркса - не спрацавала яго формула!

ДУРНОТА

Адчыняюцца сенцы, i на ганак выходзiць узрушаная жанчына, адпiхвае нагой худога сабаку i крычыць суседцы:

- Ты чула? Хулiа з Жулiяй пасварылiся i сёння не размаўлялi!

Суседка бразнула аб зямлю вядро з конскiм калам i схапiлася мурзатымi рукамi за галаву:

- Ды што яны, здурнелi?! Учора Рыкарда з Алiвiяй за дзве гадзiны нi разачку не пацалавалiся, а сёння Хулiа i Жулiя пайшлi наперакасяк! Як гэта я прапусцiла такое?..

На вулiцу пачалi выходзiць жанчыны з другiх хатаў.

- Ды што там Хулiа?! - кiпяцiцца "падмога". - Вунь Паула наставiла рогi Радрыгасу! Вось гэта дык да!

- А з кiм? З кiм наставiла рогi? - закрычалi адразу некалькi састарэлых жанчын, якiя ў сваёй маладосцi не ведалi, што гэта такое - "наставiць рогi".

- З Мэйсанам! З кiм жа яшчэ?! Не з Хуанам жа!

- А што Хуан зрабiў табе дрэннага? Ён што, гарод табе стаптаў?

- Ды твой Хуан у параўнаннi з Карласам як чарвiвы казляк побач з баравiком!..

Я стаю, здаецца, у роднай вёсцы i не магу крануцца з месца, каб iсцi ў сваю хату. Куды я трапiў? Цi мая гэта вёска? Дзе я - у Аргенцiне, Бразiлii цi Амерыцы?

Не! Дзякуй Богу, не! Ды i жанчыны гэта нашы, беларускiя, вясковыя. Вунь на iх - драныя ватоўкi, скрыўленыя, стаптаныя, крыху маладзейшыя за iх, боты, кожная мае ў роце два-тры зубы...

Бедныя бабы!.. Затуманiлi iм мазгi розныя бяздарныя тэлесерыялы.

КАЛЮЧАЕ МАСЛА

- I якога ражна трэба майму малаку?! - скардзiцца гаспадыня суседцы. Здыму смятанку - смятанка густая, палец не лезе, перакулю яе ў бойку, збiваю-збiваю, каб масельца зрабiць...

- I што? - цiкавiцца суседка.

- А нiчога! - адказвае гаспадыня. - Адна сыроватка ў бойцы. А куды што дзяваецца - дзiва нейкае!

- Нячыстая сiла! - коратка i рашуча заключае суседка.

- Што, нячыстая сiла? - уздрыгвае гаспадыня.

- Нячыстая сiла з'ядае тваё масла! Вось што!

- А як гэта яна? - падалася ўсiм целам уперад гаспадыня.

- А вельмi проста!.. Цi заходзiла да цябе тая чарнакнiжнiца?

- А-а... Заходзiла, сядзела, сморгала носам...

- А пра масла была гаворка?

- Пра масла?.. Стаяў у талерцы на стале камячок даўнейшага масла... Яна i паднесла да яго свае падслепаватыя вочкi, i залопала языком: "Маё ж масла жаўцейшае! Маё ж масла жаўцейшае!.."

- Вось табе i адказ, куды дзяваецца тваё масла з бойкi!

- А куды?!

- А туды, што наслала чарнакнiжнiца нячыстую сiлу ў бойку, яна i есць тваё масла.

- А што рабiць? Я ж ужо трэцi раз пераводжу смятану на сыроватку...

Суседка пераходзiць на шэпт:

- Па-першае, пахадзi з пустой даёнкай памiж яе пракосаў i адразу iдзi даiць сваю карову. Пярэйдзе да цябе малако i ад яе каровы...

- А што далей? - не церпiцца гаспадынi.

- А па-другое, укiнь у бойку тры iголкi, а потым выкульвай смятану i збiвай масла, - шэпча суседка.

- А iголкi для чаго? - здзiвiлася гаспадыня.

- А для таго, што нячыстая сiла, калi пачне жэрцi тваё масла, паколiць язык i ўцячэ з бойкi.

- Дзякуй, суседачка, за добрую параду! - з памакрэлымi вачыма выдыхае гаспадыня...

На гэты раз масла i сапраўды згрудзiлася ў вялiкi жоўты ком, якi пагойдваўся не ў сiвой сыроватцы, а ў беленькай маслянцы.

Шчаслiвая гаспадыня ўрачыста паклала масла на талерку, лыжкай абгладзiла, абкруглiла яго, аблiзала лыжку i паставiла талерку на сярэдзiну стала. Хацела накрыць ручнiком ад мух, але адчынiлiся дзверы i праз парог ступiў брыгадзiр.

- О-го-го! Якое масла! - усклiкнуў брыгадзiр. - А каб да гэтага масла (i брыгадзiр пачухаў пад носам), дык i смага б згасла!..

"Прыйдзецца ставiць пляшку, - падумала гаспадыня, - i каб яна табе ўпоперак стала!.."

- Дзякуй, што зайшлi! - замiтусiлася яна. - Зараз прагонiм смагу! Хвiлiначку!

Нарэзаўшы сала i хлеба, паставiла яна на стол пляшку самагонкi i налiла брыгадзiру поўную шклянку.

- А сабе! Кульнi, пакуль пiшу працаднi! - пажартаваў ён.

- I сабе, i сабе, куды ж я дзенуся! - i гаспадыня налiла сабе ў кiлiшак.

- Ну, будзем! - i брыгадзiр, праганяючы смагу, некалькiмi глыткамi апаражнiў шклянку.

- Сальца бярыце! Сальца! - частуе гаспадыня.

- Не! Я пачну з масельца! Такое жоўценькае i апетытнае, што само ў рот просiцца! - i брыгадзiр паклаў на хлеб вялiкi кавалак масла. Хлеб з маслам, нiбы сом у вiр, нырнулi ў брыгадзiраў рот, i яго скiвiцы пачалi перамалваць гаспадынiны прысмакi.

Раптоўна брыгадзiр ускочыў з лавы i зароў:

- Ой, нячыстая сiла! Ой, халера!

- Што? Што здарылася, брыгадзiрка?! - да паўсмерцi перапужалася гаспадыня.

Брыгадзiр стаяў з шырока разяўленым ротам, з якога дастаў iголку. Начальнiцкi язык быў у крывi.

Гаспадыня падумала: "Калi ўжо сам брыгадзiр зароў "нячыстая сiла", значыцца, з бойкi яна пераскочыла ў брыгадзiраў рот... I дзякуй Богу - самае месца для яе!" - з палёгкай уздыхнула яна.

ВЫШЫВАНКА

Ёсць сярод майго прыдбанага за жыццё "багацця" адна сапраўды бясцэнная для мяне рэч. Гэта - вышываная кашуля.

Бяру яе калi-нiкалi ў рукi, з хваляваннем апранаю i адаграваюся душой, вяртаюся ў юнацтва, адчуваю сябе маладым, прыгожым, шчаслiвым!

Здавалася б, што тут надзвычайнага i незвычайнага? Кашуля як кашуля, праўда, аздобленая нацыянальным вышываннем. Але ў гэтай нацыянальнай асаблiвасцi яе i незвычайнасць.

Не ведаю, чым кiравалася мая матуля тады, сорак гадоў назад, нацыянальнымi пачуццямi цi адчуваннем прыгажосцi, але яна купiла нам, тром сынам, па вышыванцы. Купiла самым першым у вёсцы! I купiла, нягледзячы на тое, што кожная капейчына была на ўлiку, а вышываныя кашулi каштавалi значна даражэй за звычайныя.

Затое як мама свяцiлася гонарам i радасцю, калi мы апраналi кашулi на свята цi iдучы на вечарынку. Ды i самi мы, гледзячы адзiн на другога, свяцiлiся незвычайным святлом.

Што нi кажыце, а падсвядома, у глыбiнi душы, мы, апранаючы нацыянальныя кашулi, больш адчувалi сваю еднасць з зямлёй, на якой нарадзiлiся. Гэтае адчуванне абвастралася i таму, што ты меў гонар насiць нацыянальную вопратку, i таму, што тады ў вёсцы гучала толькi беларуская мова.

Сёння хтосьцi мог бы назваць гэта нацыяналiзмам. Але ж сэрца нам цешыла сваё, беларускае. Мы ж не прынiжалi iншыя нацыянальнасцi, носячы вышыванкi. Якi ж гэта нацыяналiзм?..

А цяпер уявiце вясковыя танцы. Хлапец у вышыванай кашулi запрашае на танец дзяўчыну, на якой - модная тады белая, ды яшчэ з узорцамi, кофтачка. I плывуць у танцы такiя прыгожыя, урачыстыя пары - вачэй не адарваць!

Не ва ўсiх хлопцаў былi вышыванкi, але ж i нямала было ўладальнiкаў нацыянальнай прыгажосцi i годнасцi.

Як не хапае сёння гэтага!

У кнiзе паэм "Люстэрка лёсу" я сфатаграфаваны ў вышыванай кашулi. Хтосьцi мог i падумаць: "Вось апрануў нечую вышыванку, каб выпендрыцца". Не! Гэта мая, родная, тая кашулька, якая сорак гадоў назад, з мамiнай ласкi, сагравала мне душу, рабiла сапраўдным сынам сваёй зямлi.