Сергей Давидович - Замалёўкi (на белорусском языке)

З узростам гарадское жыццё робiцца невыносным, даядае i апошняiя нервы, i астатняе здароўе.

Што б я рабiў, каб мяне не чакаў i не сустракаў карпiлаўскi старэнькi дамок? Як толькi выпадае магчымасць, я iмчу туды напiцца вачыма родных мясцiн, наталiць сэрца водарам шчымлiвых успамiнаў i галасамi мiнулага.

З маладосцi прылятаю сюды хоць на гадзiну - i ў маразы-завеi, i ў дажджавую макрэчу, i ў спякоту.

Асаблiва люблю прыязджаць у вёску зiмой. Аўтобус давозiць да Жукаўкi, ад якой да Карпiлаўкi ўсяго два кiламетры.

Што гэта за кiламетры! Цуд! Дарога праз лес! У лесе цiха, бялютка, чыста. Сляды вавёрак, зайцоў, лiсаў, ласёў. Кожнае дрэва знаёмае - джгаеш бадзёра i ўсхвалявана. Сустрэча з роднымi мясцiнамi - заўсёды свята!

I вось аднойчы зiмой саджуся я ў аўтобус i еду ў Карпiлаўку. Апрануты па-паходнаму: старэнькая шапка, паношаная куртка, боты. У вёсцы трэба i снег расчысцiць, i дроў прынесцi, i печ распалiць - у чыстай вопратцы рабiць гэта нязручна.

Еду я ў аўтобусе, разглядаю пасажыраў, адшукваю сярод дачнiкаў мясцовых жыхароў, знаёмых. Аўтобус быў паўпусты, знаёмых я не ўбачыў i перавёў погляд на праплываючыя краявiды.

Потым звярнуў увагу на мужчыну майго ўзросту, якi сядзеў перада мной, важна адкiнуўшыся на сядзеннi, ганарлiва задраўшы галаву.

Калi ён павярнуў яе крыху да акна, я пазнаў у iм Толiка з Лекараўкi. Калiсьцi, у маладосцi, я дапiнаў на вечарынкi ў тую Лекараўку, хоць знаходзiцца яна ад Карпiлаўкi няблiзка. Толiк граў на гармонiку, i я нядрэнна заломваў мяхi - мы нават падсяброўвалi.

Увогуле, моладзь адной вёскi тады ведала моладзь з усiх навакольных вёсак.

- Толiк! Здароў! - пляснуў я яму па плячы. - Ледзь пазнаў цябе!.. (А не бачылiся мы гадоў дваццаць.)

На Толiкавай задранай угару галаве была андатравая шапка, на плячах рацiнавае палiто. Нiчога ў гэтым дзiўнага не было, ён ехаў у сваю вёску да бацькоў - не ў ватоўцы ж ехаць.

У адказ на мае словы Толiк, не паварочваючыся, кiнуў нядбайна ўбок:

- Прывiтанне!.. - i яшчэ вышэй "заламаў" галаву.

Я пачаў распытваць пра жыццё, пра справы, пра лёс. Толiк адказваў, але скупа:

- Жыву, як бачыш, добра... Працую таксiстам... (Тут быў зроблены асаблiва ганарлiвы нацiск.)

Магчыма, таму, што бачыў на мне сцiплую вопратку, ён адказваў на ўсе пытаннi, як кажуць, праз губу. Адказваў на пытаннi - i не больш. Нiякiх сустрэчных пытанняў, нiякай зацiкаўленасцi да мяне.

Бачу, што размова не атрымлiваецца, адварочваюся да акна i працягваю любавацца краявiдамi.

Праз некалькi хвiлiн маўчання ён задаў "дзяжурнае" пытанне:

- А ты як?

Я i сам, ужо без цiкавасцi, гэтак жа дзяжурна адказаў:

- Ды так... Жыву...

Зноў памiж намi насцярожылася цiшыня.

Вось як бывае: непрыемная гаворка, непрыемнае маўчанне, гады падзяляюць людзей, аддаляюць iх, робяць непатрэбнымi адзiн аднаму. (Ёсць, на шчасце, i прыемныя выключэннi.)

Зноў праз Толiкаву губу вывальваецца пытанне:

- Ну а працуеш ты дзе?..

Пытанне было зададзена, i я мусiў адказаць:

- Я - маёр мiлiцыi...

Божа мiлы! Што зрабiлася з Толiкам! Чалавек iмгненна перамянiўся крутнуўся да мяне, ледзь сядзенне не выкруцiў. Куды дзелася ганарыстасць i фанабэрыстасць?! Вочы яго заззялi, прыемная ўсмешка ўпрыгожыла твар, вусны не спынялiся нi на хвiлiну.

- Слухай, Сярога! Давай сустракацца! Вось мой адрас, мой тэлефон! Трэба па сто грам зрабiць! Якая сустрэча! Мы ж былi сябрамi!..

Усё гэта паходзiла на анекдот, на сатырычнае кiно, не верылася, што ўсё гэта я раптоўна ўбачыў у жыццi, побач з сабой. Здзiўляюся, навошта насiць у сабе такi хлам, такi непатрэбны цяжар - другога, штучна створанага, адмоўнага чалавека?

Гэта ж так проста i лёгка - заставацца самiм сабой.

ШЧАСЦЕ

Складанае гэта паняцце - шчасце.

Да яго ставяцца даволi легкадумна i карыстаюцца iм налева i направа.

Часта можна пачуць:

- Я шчаслiвы чалавек!

Безадказная i бяздумная заява.

Такое можа сказаць толькi дзiця, акружанае дабрабытам i бацькоўскай ласкай.

Толькi дзецi, пры наяўнасцi неабходных умоў, могуць адчуваць тое, што завецца поўным шчасцем.

Ды i iх крохкае шчасце засмучаецца дзiцячымi перажываннямi i шчырымi слязьмi, нават ад страты любiмай цацкi.

Дарослы чалавек, з нармальным светаўспрыманнем, хаця i не перажыўшы асабiстай нейкай трагедыi i гора, не назаве сябе шчаслiвым, бо iнфармацыйны цiск з усiх бакоў такi моцны i жорсткi, што шчаслiвым, у поўным сэнсе гэтага слова, можа лiчыць сябе толькi сляпы, глухi i з каменным сэрцам чалавек.

Хiба ж можа чалавек, пахаваўшы сваiх бацькоў, некага з родных цi блiзкiх сяброў, а калi i не пахаваўшы, то назiраючы кожны дзень па тэлевiзары, як лiецца кроў, сказаць:

- Я шчаслiвы!

Чалавек з узростам апускаецца ўсё глыбей i глыбей у перажытае i словам "шчасце" можа карыстацца толькi па нейкаму выпадку:

- Я шчаслiвы тым, што выйшла ў свет мая кнiга...

- Я шчаслiвы тым, што магу быць з вамi...

- Якое шчасце, што бяда абмiнула ваш дом...

Гэтымi шчаслiвымi выпадкамi-iмгненнямi трэба вельмi даражыць, як i словам "шчасце".

ЛЮБОЎ

Iдзе дыскусiя. Спрачаюцца сацыёлагi, сексапатолагi, псiхолагi i iншыя шматлiкiя "олагi" i "ёлагi". Адны даказваюць, што неабходна расказваць дзецям з малога ўзросту, адкуль бяруцца такiя ж, як яны, дзецi i як яны "робяцца", iнакш гэта растлумачыць "вулiца".

Другiя настойваюць на тым, што прыйдзе ўсё само сабой.

А трэцiя... А трэцiх не заўважаюць, iх нiбы не iснуе. А яны, гэтыя трэцiя, пераканаўча i даволi натуральна, кожны дзень з экранаў кiно i тэлевiзараў дэманструюць "любоў". Сёння "гэта" завецца любоўю. Слова "любоў" i паняцце любовi страцiла свой першапачатковы чысты, незямны сэнс...

Прылiпне першакласнiк да тэлевiзара i засвойвае ўрок, што "заняцца любоўю" - значыць легчы ў пасцель з першым сустрэчным, што "трахнуцца" - гэта зноў жа "любоў". У моладзi i падлеткаў самае папулярнае i моднае слова "трахнуцца". Чаму дзiвiцца, яно штодня злятае з экранаў, яно стала афiцыйным у "культурным" лексiконе.

Уся гэта тэлевiдэаiнфармацыя ў спалучэннi з нашымi "дасягненнямi" ў галiне агульнай культуры - спрыяльная глеба для росту бездухоўнасцi моладзi.

Не, не трэба дзецям агулам растлумачваць, адкуль бяруцца дзецi. Ды i не агулам весцi такую гаворку вельмi не проста.

У кожнай сям'i свая атмасфера даверу цi недаверу памiж бацькамi i дзецьмi. Цi ж можа п'яны бацька агiтаваць сына за цвярозы лад жыцця? Цi пабудавала сям'я той маральны падмурак, апiраючыся на якi, бацькi маюць права ўводзiць дзяцей у iнтымны свет узаемаадносiн памiж жанчынай i мужчынам?

Ды i як будуць выглядаць у вачах сваiх дзяцей нават самыя адукаваныя i звышмаральна ўстойлiвыя бацькi, якiя пачнуць "раскрываць" дзецям вочы, а тыя ўжо неаднаразова бачылi ў сяброў па вiдзiку дэталёва гэту "любоў".

Некаторым бацькам i не снiлася тое, што ведаюць iх дзецi...