Владимир Орлов - Краявiд з ментолавым пахам (на белорусском языке)

Папярэднiя радкi могуць павеяць на вас легкаважнасцю, ды такое ўражанне будзе бясконца далёкае ад рэчаiснасцi. Дастаткова сказаць, што я пачаў курыць. Гэта мела, праўда, i чыста практычны сэнс, бо, каб пазбыцца наслання з пахамi, я курыў толькi ментолавыя цыгарэты. Я ўступiў у гульню, але не ведаў нi яе правiлаў, нi ставак, хоць увесь час адчуваў, што стаўкi будуць высокiя.

Паўтараю, я дзейнiчаў непаслядоўна i навобмацак, аднак цяпер, калi дагарае кастрычнiк, эксперыменты паддаюцца сiстэматызацыi.

Першую iх групу я ўмоўна назаву тэлефоннай. Наогул, тэлефон паводзiў сябе бездакорна. Не лiчачы пары памылковых званкоў, ён гаварыў выключна грудным, з лёгкiм прыдыханнем Наташыным голасам. Мая сяброўка нi аб чым не здагадвалася, а дзякуючы майму курэнню не мела падставаў i для звязаных з ментолавым пахам падазрэнняў. Прызнаюся, што я пачуваўся досыць самазадаволена: я жадаў яе i, не зважаючы нi на што, рытуал нашых спатканняў не зазнаў анiякiх зменаў - ад дзвюх неадменных пляшак да выбару маршрутаў на падсветленай мапе Эўропы. Божа мой, якое гэта цяпер мае значэнне... Безумоўна, нельга было абмяжоўвацца адным назiраннем за тэлефонам. Я рэгулярна набiраў свой нумар з аўтамата ў час праходак. Кватэра адказвала доўгiмi гудкамi. Часам чулiся кароткiя, ды гэта нiчога не значыла, бо тэлефон быў спараны з суседскiм i, калi там размаўлялi, на маiм працаваў блакiратар. Разоў колькi я накручваў дыск тэлефона-аўтамата ў пэўных камбiнацыях: адлiчваў дзесяць доўгiх сiгналаў, якiм адпавядала роўна столькi ж званкоў майго белага апарата на куфры, вешаў трубку, зноў набiраў нумар i адлiчваў яшчэ дзевяць, наступным разам - восем, затым - сем... Я пасылаў свайму верагоднаму госцю сiгнал: падазраваю, што ты ў мяне, чаму б табе не адгукнуцца... Вынiк заўсёды быў аднолькавы.

На куфры я прыцiснуў масянжовым Шывам цыдулку прыкладна з такiм зместам: хто б вы нi былi, прашу папярэджваць пра вiзiты загадзя, каб у нас не ўзнiкала двухсэнсоўных сiтуацый. Мяркуючы па свежым цыгарэтным дыме, маё пасланне прачыталi i - пакiнулi без адказу.

Гэтаксама безуважна госцi паставiлiся да "забытых" на стале запасных ключоў.

Нiчога новага не паведамiў замаскаваны сярод кнiгаў мiнiяцюрны магнiтафон.

Найбольш казыталi нервы эксперыменты з дзвярным "вочкам". Выпраўляючыся на вечаровую прагулянку альбо iдучы праводзiць Наташу, я не выключаў у калiдорчыку святла, а вярнуўшыся, нацiскаў на гузiк званка. Мой ненадзейны плюшавы вартаўнiк абзываўся насцярожана-вiнаватым брэхам, а я, мiжволi сцяўшыся, да болю ўваччу ўтароплiваўся ў "вочка", пасярод якога гарэла светлая кропка. Яна магла пагаснуць у двух выпадках: калi б хтосьцi выключыў святло або прынiк да "вочка" з таго боку дзвярэй. Кропка не пагасла нi разу.

Перад сном я таксама карыстаўся паслугамi "вочка", але ўжо знаходзячыся ў больш выйгрышнай пазiцыi. Накiнуўшы на дзверы ланцужок, я прыкладваўся да "вочка" i аглядаў зведзеныя лiнзаю ў цеснае кола аб'екты: дзверы дзвюх суседнiх кватэраў, пляцоўку i край лесвiчнага марша. Там было пуста, аднак колькi разоў у мяне ўзнiкала неадчэпнае адчуванне, што гэтаксама ўважлiва, як я, у той самы момант хтосьцi глядзiць на мяне ў сваё "вочка", быццам бы гэта я стаю на пляцоўцы перад зачыненым уваходам. Прычым, калi давяраць чуццю, мой контрназiральнiк знаходзiўся ў мяне за спiнай. Перамагаючы страх, я рэзка азiраўся i са змрочнай iронiяй казаў сам сабе: "Мой дом - мая фартэца".

Самую значную групу эксперыментаў складалi звязаныя з прайгравальнiкам. Адсюль цягнулася тонкая нiтачка хоць да нейкага тлумачэння сiтуацыi, закладнiкам якое я аказаўся. Факт заставаўся фактам: упершыню ментолавы пах матэрыялiзаваўся ў пакоi, калi я купiў кружэлку Шапэна.

Я правёў з прайгравальнiкам сотнi разнастайных доследаў: з дзесятак разоў пракруцiў кожны з маiх дыскаў; паставiўшы Шапэна, выходзiў з дому i раптоўна вяртаўся; пераносiў апарат то ў кухню, то, карыстаючыся электрападаўжальнiкам, у ванную... Не сказаў бы, што ў вынiку я iстотна прасунуўся наперад. Справаздача пра гэтыя манеўры змясцiлася б у два-тры пункты. Пах цыгарэтаў трансцэндэнтным чынам узнiкаў у кватэры толькi пры гучаннi прэлюда No 15. Разам з тым пад перазвон "кропелек" дым мог i не з'явiцца - наўпроставай залежнасцi доследы не выявiлi. Iншая рэч, што пад час астатнiх мелодыяў магчымасць з'яўлення паху раўнялася нулю.

Пытанняў набiралася болей, чым адказаў.

Шукаць адсутныя адказы я паспрабаваў у сваёй бiблiятэцы.

Адна з кнiг, аўтара якой анатацыя рэкамендавала як вучня Алены Блавацкай, на некалькi вечароў завалодала маёй увагаю. Напачатку падалiся цiкавымi думкi аб тым, што сутнасць мужчыны ёсць каханне, аблiчча ж ягонае ёсць мудрасць, у той час, як сутнасць жанчыны - мудрасць, а аблiчча яе - каханне, i я нават наладзiў з Наташаю абмеркаванне.

З той самай кнiгi я даведаўся, што ў дадатак да вядомых органаў успрымання кожны з нас мае яшчэ сорак дзевяць, што ў сучаснага чалавека бяздзейнiчаюць, як, напрыклад, размешчанае на патылiцы трэцяе, празорлiвае вока.

Са значна большай сур'ёзнасцю я чытаў пра астральны, альбо тонкi свет, у якiм таксама, уадначас з прысутнасцю ў свеце фiзiчным, працякае чалавечае жыццё.

Дапусцiўшы, што я сплю, iначай кажучы, знаходжуся ў тонкiм свеце, я атрымлiваў шанец спрытна растлумачыць сiтуацыю. Але ж маё жыццё цякло ў свеце рэальным i адчувальным кожную хвiлiну - з менскай ускраiнай, з вечна нецвярозым Лёнем, са смакам вiна, з аксамiтам Наташынага цела... i з пахам ментолавых цыгарэтаў...

Тысячу разоў меў рацыю фiлосаф, што, даючы вызначэнне чалавеку, назваў яго iстотаю, якая да ўсяго прывыкае. Абстрагаваўшыся ад гэтага паху, я сказаў бы, што жыццё ў кастрычнiку вярнулася ў звыклае рэчышча. Мне ўдалося закончыць адно апавяданне i накiдаць эскiз другога. Пра не азмрочаную радасць спатканняў з Наташаю я ўжо згадваў.

Правёўшы сяброўку на тралейбус, я выбiраў такi зваротны маршрут, каб трымаць на воку сваё вакно, аднак нiчога падазронага нi разу не заўважыў. Спыняючыся на пляцоўцы памiж другiм i трэцiм паверхамi, а потым каля кватэры, я ператвараўся ў слых, ды нiякiх мелодыяў цi iншых гукаў з-за маiх дзвярэй не даносiлася. Зрэдку пах дыму ў кватэры меў большую насычанасць, чым тады, калi я выкурваў абавязковую цыгарэту перад адыходам. У такiм разе, распрануўшыся, я даставаў з пачка яшчэ адну. Аднак выпадалi вечары, калi ў гэтым не было нiякае неабходнасцi, i ўва мне мацнеў голас, якi пераконваў, што грудкi попелу ў вачнiцах у аднарогага чорта, гэтаксама як уключаны не маёй рукою вентылятар, ценi за матавым шклом i ўсё астатняе, калi i не прымроiлася мне, дык адплыло ў невараць. Здаралася, я толькi прыслухоўваўся да супакойлiвага голасу, а здаралася - з ахвотаю браўся дапамагаць яму, успамiнаючы просценькую параду Дэйла Карнэгi: пасадзiце непрыемнасцi ў купэ i адпраўце цягнiк ва ўчарашнi дзень.

Я занатоўваю дэталi так падрабязна, бо хачу - гэта ўяўляецца мне вельмi iстотным - намаляваць як мага дакладнейшы "партрэт" свайго тагачаснага псiхiчнага стану.

Кастрычнiк стаяў пагодлiвы i прыгожы. Мой унутраны ландшафт вярнуў сабе раўнавагу, i эксперыменты працягвалiся ўжо пераважна па iнерцыi. Я навучыўся на далёкiх подступах блакаваць няўтульную думку, што хтосьцi паралельна ставiць доследы нада мною i што мае ўласныя эксперыменты - толькi запланаваная частка ягоных, падпарадкаваных свайму рытму i свайму строгаму графiку.

Здаецца, я пiсаў, што перыяд эксперыментаў завяршыўся першым сном, якi не быў у поўным сэнсе падарожжам. Згадзiцеся, гучыць настолькi ж няўцямна, як i велягурыста. Эксперыменты падразумяваюць канкрэтыку i матэрыяльныя доказы, таму ўношу ўдакладненне: той перыяд завяршыўся недакуркамi са слядамi памады.

Зноў была пятнiца, дзень, калi мы з Наташаю належалi адно аднаму даўжэй, чым звычайна. Ад ранiцы церусiў дождж - надвор'е, якое яна любiла болей за любое iншае. Нам з ёю нiколi не бывала сумна нi за сталом, нi ў пасцелi, але ў дажджлiвыя днi мы, дзякуючы Наташы, як быццам пiлi ўсё з поўных келiхаў. Яе фантазiя абавязкова нараджала што-небудзь незвычайнае на кухнi. Яшчэ больш пiкантныя стравы падавалiся ў ложак, якi ў дождж мая сяброўка залiшне рамантычна называла каравелай.

Таго дня наш карабель пад акампанемент кропляў на падваконнi плыў наперад пад усiмi ветразямi...

Мы выбавiлiся з дому каля дзевятай гадзiны, але па дарозе пачалi пад парасонам цалавацца i, не згаворваючыся, павярнулi назад. Я трымаў Наташу за руку, глядзеў на мокрае цёмна-бурштынавае лiсцё пад нагамi i ўпершыню думаў, што ў нас з ёю ўсё можа атрымацца i тады, калi мне не трэба будзе праводзiць яе ўвечары на тралейбус.

У калiдоры мы, быццам сустрэлiся пасля доўгай ростанi, проста задыхнулiся ў пацалунку.

Я ўпэўнены: наша фiзiчная iпастась, самi чалавечыя целы, таксама надзеленыя дарам прадбачання i прадчування i бываюць чуйнейшымi за душы. У той вечар душы залагоджана драмалi, а целы... Целы, чуючы блiзкае расстанне, кiнулiся развiтвацца.

Наташа, сяброўка мая, ты не прачытаеш гэтых старонак, аднак, калi ўсё ж прычынiцца неверагоднае, ведай, што, як мы другi раз iшлi на прыпынак, iшлi, забыўшы парасонку, хутка, быццам уцякаючы, i я стараўся думаць, што ў цябе на твары не слёзы, а дажджавыя кроплi, у тыя хвiлiны ты не пачула ад мяне нiводнага хлуслiвага слова. Гэта праўда, нi з кiм да цябе я не адчуваў сябе настолькi мужчынам i настолькi самiм сабою...